Đế quốc Sasan Phục bích tại Iran

Kavadh I

Năm 493, Kavad I cảm thấy mình đến tuổi trưởng thành, muốn thoát khỏi sự khống chế của quyền thần Sukhra, người cai trị thực tế của đế quốc và kết quả là ông thất thủ bị đày đến Shiraz quê hương ở phía tây nam Iran.[13] Tuy nhiên, ngay cả khi lưu vong, Sukhra vẫn giữ nguyên vương miện vua cho Kavadh I. Tại Shiraz, Kavad I tìm thấy giải pháp của mình ở Shapur của Ray, một nhà quý tộc mạnh mẽ từ nhà Mihran, và là một đối thủ kiên quyết của Sukhra. Shapur đã hành quân đến Shiraz, đánh bại lực lượng của Sukhra, bắt sống ông này và đưa đến thủ đô Ctesiphon của Sasanian rồi xử tử.[14] Kavadh I tuy trở lại ngôi báu nhưng đã bị phế truất vào năm 496 vì quyết tâm truyền bá một "tôn giáo" mới rao giảng phân phối lại tài sản, ông sử dụng đức tin như một công cụ chính trị để kiềm chế quyền lực của giới quý tộc và giáo sĩ, kho thóc hoàng gia và đất đai được chia sẻ giữa các tầng lớp thấp hơn. Kết quả, giới quý tộc bất bình đã nổi loạn, lật đổ Kavad I rồi đưa em trai ông là Jamasp lên làm vua.[15] Một cuộc họp hội đồng đã sớm diễn ra giữa giới quý tộc về những việc cần làm với Kavad I, Gushnaspdad một thành viên của một gia đình địa chủ nổi tiếng (Kanarangiyan) đề nghị đem Kavadh I xử tử. Tuy nhiên, đề nghị của ông này đã không được chấp nhận và hội đồng quyết định giam cầm Kavadh I trong "Nhà tù lãng quên" ở Khuzestan.[16] Với sự giúp đỡ của chị gái và sĩ quan Iran Siyawush, Kavadh I đã tự giải thoát khỏi nhà tù rồi đến tìm kiếm sự giúp đỡ của nhà vua Hephthalite. Ở đó, Kavadh I đã nhận được sự ủng hộ của vua Hephthalite, và cũng kết hôn với cô con gái latters (vốn là cháu gái của Kavadh I).[17] Năm 498, Kavadh I trở về Iran với quân đội của Hephthalite, Jamasp cùng giới quý tộc không đặt bất kỳ sự kháng cự nào vì họ muốn ngăn chặn một cuộc nội chiến khác. Họ đã thỏa thuận với Kavadh I, đồng ý sẽ không làm tổn thương Jamasp cũng như giới thượng lưu. Jamasp được tha, tuy Gushnaspdad và một số quý tộc khác do bất mãn đã âm mưu chống lại Kavadh I nhưng thất bại nhanh chóng và bị tiêu diệt toàn bộ vây cánh, như vậy Kavadh I đã bảo đảm vị trí của mình bằng sự khoan hồng.[18]

Khosrau II

Năm 590, Khosrau II được hai người cậu của mình là VistahmVinduyih đưa lên ngôi sau khi họ lãnh đạo một cuộc đảo chính cung đình lật đổ vua Hormizd IV. Tuy nhiên, ngôi vị chưa kịp ổn định thì đại tướng Bahram Chobin, một quý tộc dòng Mihran, tiến quân đến kinh đô Ctesiphon, và sau một cuộc giao tranh kết thúc với thất bại của Khosrau II, ông phải bỏ chạy vào nước Đông La Mã cùng với hai người cậu của mình.[19] Trên đường đi, họ đã bị quân đội của Bahram Chobin bắt kịp, nhưng Vinduyih đã đánh lừa bằng cách bảo rằng Khosrau II là cháu trai của ông, điều này khiến cho ông ta bị bắt còn Khosrau II có thể trốn thoát được.[20] Khosrau II gửi thư cho hoàng đế Đông La Mã Maurice xin viện quân đánh Bahram Chobin, Maurice đồng ý với điều kiện là Ba Tư phải nhường Đông La Mã các thành phố Amida, Carrhae, DaraMiyafariqin. Hơn nữa, Maurice yêu cầu Ba Tư chấm dứt can thiệp vào công việc nội bộ của La Mã ở Tây-Bồ và Armenia, và phải nhượng lại quyền kiểm soát hoàn toàn vùng Lazistan cho La Mã.[21] Năm 591, Khosrau II tới Constantia, và chuẩn bị hành quân đánh Lưỡng Hà trong tay Bahram Chobin, Vistahm và Vinduyih cộng tác với tướng La Mã là John Mystacon họp quân ở Azerbaijan và Armenia. Sau một thời gian chuẩn bị, Khosrau II cùng với tổng chỉ huy phía Nam của Đông La Mã là Comentiolus, xâm chiếm vùng Lưỡng Hà.[22] Trong cuộc xâm lược này, Khosrau II do cảm thấy bị Comentiolus xúc phạm, đã thuyết phục Maurice thay thế viên tướng này bằng Narses. Khosrau II và Narses sau đó tiến sâu hơn vào lãnh thổ của Bahram Chobin, chiếm Dara và sau đó là Mardin, tại đây Khosrau II đã được tuyên bố làm vua trở lại.[23]

Borandukht

Năm 630, nữ hoàng Ba Tư Borandukht bị lật đổ và Shapur-i Shahrvaraz, con trai của cựu hoàng Shahrbaraz đã được tôn lên làm vua của đế quốc Sassanid.[24] Dẫu vậy, Shapur-i Shahrvaraz đã không được phe của viên tướng Piruz Khosrow chấp nhận, thế lực này còn được biết đến với tên gọi là phe Parsig. Do đó Shapur-i Shahrvaraz đã bị lật đổ bởi Piruz Khosrow và phe nhóm của ông ta, họ tôn Azarmidokht, em gái của Borandukht lên ngôi. Bấy giờ, tể tướng Farrukh Hormizd, người đã từng đưa Borandukht lên ngôi cũng nhân thế cục hỗn loạn tự tuyên bố mình là "nhà lãnh đạo của nhân dân và trụ cột của Iran" rồi trở thành vua của một phần lãnh thổ Ba Tư.[25] Để cúng cố quyền lực, ông này có lời cầu hôn với Azarmidokht, nhưng Azarmidokht đã sát hại ông ta với sự trợ giúp từ thành viên gia tộc Mihran Siyavakhsh. Chẳng được bao lâu sau, Azarmidokht lại bị sát hại bởi người con trai thứ hai của Farrukh Hormizd là Rostam Farrokhzad. Borandukht khôi phục lại ngôi báu, tuy nhiên chỉ sau một năm trị vì, bà cuối cùng đã bị Piruz Khosrow bóp cổ cho tới chết.[26]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Phục bích tại Iran http://referenceworks.brillonline.com/entries/ency... http://books.google.com/books?id=ElkwedRWCXkC http://books.google.com/books?id=I-xtAAAAMAAJ http://books.google.dk/books?id=ZPAHBAAAQBAJ&dq=fa... http://www.twcenter.net/forums/showthread.php?4245... http://www.iranicaonline.org/articles/abul-fath-kh... http://www.iranicaonline.org/articles/albania-iran... http://www.iranicaonline.org/articles/alids-of-tab... http://www.iranicaonline.org/articles/balas-proper... http://www.iranicaonline.org/articles/bestam-o-ben...